Cyberbezpieczeństwo w samorządach – praktyczne porady i dobre praktyki dla JST
Cyberbezpieczeństwo w samorządach to niezbędny element sprawnego funkcjonowania administracji publicznej i świadczenia usług dla obywateli. Niestety, wiele jednostek samorządu terytorialnego wciąż boryka się z problemami związanymi z niewystarczającym poziomem zabezpieczeń IT, brakiem świadomości wśród pracowników oraz ograniczonymi zasobami finansowymi i kadrowymi. Dlatego tak ważne jest wdrażanie dobrych praktyk i korzystanie z profesjonalnego wsparcia ekspertów, którzy pomogą samorządom osiągnąć status cyberbezpiecznego samorządu i pomogą w osiągnięciu najwyższego poziomu ochrony danych oraz ciągłości działania systemów informatycznych.
Wyzwania w zakresie cyberbezpieczeństwa w samorządach
Ze względu na charakter działalności, jednostki samorządów terytorialnych przetwarzają ogromne ilości danych osobowych, które są szczególnie atrakcyjne dla cyberprzestępców. Ataki na infrastrukturę samorządów mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak nieautoryzowany dostęp do danych, ich kradzież lub modyfikacja, a nawet przerwy w świadczeniu podstawowych usług publicznych. Infrastruktura IT i OT samorządów często bywa przestarzała i nieodpowiednio zabezpieczona, co zwiększa ryzyko wystąpienia incydentów bezpieczeństwa.
Brak wystarczających zasobów finansowych i ludzkich do utrzymania wysokiego poziomu zabezpieczeń to kolejny problem, z którym borykają się samorządy. W wielu przypadkach lokalne urzędy nie dysponują odpowiednim personelem do zarządzania zaawansowanymi systemami bezpieczeństwa IT. Rosnąca liczba regulacji prawnych wymusza wdrażanie coraz bardziej nowoczesnych środków ochrony danych osobowych, co z kolei generuje dodatkowe wyzwania organizacyjne i finansowe.
Program Cyberbezpieczny Samorząd – na czym polega?
Program „Cyberbezpieczny Samorząd” to inicjatywa Ministerstwa Cyfryzacji mająca na celu wzmocnienie cyberbezpieczeństwa jednostek samorządu terytorialnego (JST) w Polsce. Oferuje on dofinansowanie od 200 do 850 tys. zł na zakup oprogramowania, sprzętu komputerowego, wdrożenie polityk bezpieczeństwa oraz szkolenia kadry, co ma na celu zwiększenie odporności JST na cyberataki i poprawę zdolności do skutecznego reagowania na incydenty naruszenia bezpieczeństwa. Program obejmuje wszystkie jednostki samorządowe w Polsce, wspierając je w trzech kluczowych obszarach: organizacyjnym, kompetencyjnym i technicznym.
Fundamentalne obszary cyberbezpieczeństwa w JST
Aby skutecznie chronić samorządy przed cyberatakami, należy zwrócić szczególną uwagę na kilka znaczących obszarów:
- bezpieczeństwo organizacyjne – dotyczy ustanowienia zasad bezpieczeństwa informacji, wyznaczenia obowiązków, bezpieczeństwa informacji w relacjach z dostawcami, czy inwentaryzacji i zarządzania aktywami.
- bezpieczeństwo osobowe – dotyczy bezpieczeństwa informacji w kontekście zagrożeń wynikających z niewłaściwego zarządzania zasobami ludzkimi, w tym szczególna uwaga zwracana jest na ocenę kandydatów do pracy, zapisy umowne czy edukację personelu.
- bezpieczeństwo fizyczne – bezpieczeństwo pomieszczeń, sprzętów, infrastruktury oraz personelu przed bezpośrednim działaniem czynników fizycznych i zdarzeń takich jak kradzież, nieuprawniony dostęp.
- bezpieczeństwo technologiczne – bezpieczeństwo systemów ICT, w tym m.in. zarządzanie podatnościami technicznymi, bezpieczna konfiguracja urządzeń, kopie zapasowe, działania monitorujące.
Wsparcie ekspertów w osiąganiu cyberbezpieczeństwa
DIRECTION Sp. z o.o. oferuje wsparcie w zakresie ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa informacji. Dzięki kompleksowemu podejściu i wieloletniemu doświadczeniu pomagamy samorządom w zarządzaniu cyberbezpieczeństwem, minimalizując ryzyko wystąpienia incydentów oraz zapewniając zgodność z obowiązującymi przepisami. Program „Cyberbezpieczny Samorząd” dostarcza nie tylko praktycznych narzędzi, ale również wiedzy i wsparcia niezbędnego do budowania bezpiecznej infrastruktury IT i OT.
Dobre praktyki cyberbezpieczeństwa dla JST
Najważniejszym aspektem budowania odporności JST na cyberzagrożenia jest utworzenie odpowiedniego systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji, uwzględniającego ciągłość działania systemu informacyjnego. W tym zakresie należy posługiwać się wytycznymi normy ISO 27001 oraz ISO 22301. SZBI dostarcza nam narzędzi do odpowiedniego zarządzania cyberbezpieczeństwem, w tym wdrożenia odpowiednich zabezpieczeń organizacyjnych, osobowych, fizycznych i technologicznych, na podstawie szacowania ryzyka.
Wdrożenie i funkcjonowanie SZBI można podzielić na kilka etapów, w tym:
- Określenie kwestii zewnętrznych i wewnętrznych, które są istotne dla SZBI, w tym zrozumienie potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron oraz określenie zakresu SZBI.
- Ustanowienie przez najwyższe kierownictwo polityki bezpieczeństwa informacji oraz określenie ról i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa informacji.
- Określenie ryzyk i szanse oraz zdefiniowanie i stosowanie procesu zarządzania ryzykiem związanym z bezpieczeństwem informacji oraz określenie szczegółowych celów bezpieczeństwa informacji.
- Określenie i zapewnienie zasobów potrzebnych do ustanowienia, wdrożenia, utrzymania i ciągłego doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji, w tym odpowiednich kompetencje i świadomości personelu. W tym punkcie należy również określić zasady komunikacji w ramach SZBI oraz zasady zarządzania udokumentowanymi informacjami.
- Zaplanowanie, wdrożenie i kontrolowanie procesów niezbędnych do spełnienia wymagań bezpieczeństwa informacji.
- Monitorowanie skuteczności SZBI, wykonywanie odpowiednich audytów oraz realizowanie przeglądów systemu zarządzania przez najwyższe kierownictwo w zaplanowanych odstępach czasu, aby zapewnić jego ciągłą przydatność, adekwatność i skuteczność
- Doskonalenie przydatności, adekwatność i skuteczności systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji.
Warto pamiętać, iż najsłabszym ogniwem każdego systemu bezpieczeństwa (w tym cyberbezpieczeństwa) jest człowiek. Dlatego filarem cyberodporności JST jest edukacja pracowników. Nawet najbardziej zaawansowane technologie nie zastąpią świadomości i ostrożności użytkowników. Regularne szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa pomagają zwiększyć świadomość zagrożeń wśród pracowników i uczą, jak reagować w przypadku podejrzenia ataku.
Częstym problemem jest również zarządzanie podatnościami technicznymi. Należy wdrożyć odpowiednie procedury zarządzania podatnościami, wykonywać systematyczne skany podatności oraz testy penetracyjne. Istotne jest ponadto regularne aktualizowanie oprogramowania i systemów operacyjnych. Aktualizacje te często zawierają poprawki bezpieczeństwa, które są niezbędne do ochrony przed najnowszymi zagrożeniami. Ignorowanie aktualizacji może prowadzić do poważnych luk w zabezpieczeniach, które mogą zostać wykorzystane przez cyberprzestępców.
13 dobrych praktyk cyberbezpieczeństwa dla JST
- Określenie ról i obowiązków w zakresie cyberbezpieczeństwa (należy powołać zespół ds. SZBi, które będzie koordynował działania związane z bezpieczeństwem).
- Inwentaryzacja zasobów informacyjnych, ustalenie ich wartości, powiązanych procesów i właścicieli.
- Ustanowienie procesu zarządzania ryzykiem.
- Opracowanie odpowiednich polityk tematycznych, procedur i instrukcji bezpieczeństwa, w tym planów ciągłości działania.
- Prowadzenie regularnych szkoleń z zakresu cyberbezpieczeństwa.
- Stworzenie wydajnego i bezpiecznego systemu kopii zapasowych.
- Zabezpieczenie sieci zaawansowanymi urządzeniami brzegowymi.
- Wdrożenie systemów EDR do ochrony urządzeń końcowych.
- Implementacja systemów ochrony poczty email.
- Segmentacja sieci i stosowanie zasady najmniejszych uprawnień.
- Szyfrowanie wrażliwych danych zarówno podczas przesyłania, jak i przechowywania.
- Monitorowanie i rejestrowanie aktywności w systemach informatycznych.
- Współpraca z ekspertami, w zakresie audytów bezpieczeństwa, wdrażania polityk i procedur oraz obsługi incydentów.
Wprowadzenie do zarządzania incydentami bezpieczeństwa
Skuteczne zarządzanie incydentami bezpieczeństwa informacji to kluczowy element strategii ochrony organizacji przed zagrożeniami cybernetycznymi. Proces ten musi być starannie zaplanowany, aby szybko i skutecznie reagować na wszelkie zdarzenia bezpieczeństwa.
Procedury monitorowania i reagowania
Skuteczne zarządzanie incydentami rozpoczyna się od ustanowienia jasnych procedur monitorowania i reagowania. Organizacja powinna posiadać szczegółową procedurę, która określa, jak incydenty są identyfikowane, zgłaszane, analizowane oraz w jaki sposób usuwane lub minimalizowane są ich skutki. Kluczowe jest także wyznaczenie zespołu odpowiedzialnego za zarządzanie incydentami. Zespół ten powinien składać się z osób o odpowiednich kompetencjach technicznych i znajomości procedur bezpieczeństwa. Ważne jest, aby zespół miał jasno określone role i odpowiedzialności.
Komunikacja podczas incydentu
Ponadto organizacja powinna mieć ustalone sposoby komunikacji zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej, które będą stosowane podczas incydentu. Komunikacja musi być szybka, jasna i skierowana do odpowiednich osób, aby zapobiec eskalacji problemu i zapewnić, że wszyscy zainteresowani są na bieżąco informowani o postępach. Ważne jest określenie, jakie informacje są potrzebne do weryfikacji zgłoszenia incydentu. Powinny one obejmować dane takie jak ilość osób, które mogą zostać objęte wpływem incydentu oraz szczegóły techniczne.
Zarządzanie zasobami i klasyfikacja incydentów
Zarządzanie incydentami wymaga odpowiednich zasobów, takich jak kompetencje pracowników, specjalistyczne oprogramowanie oraz wsparcie zewnętrznych firm, jeśli jest to konieczne. Organizacja powinna wcześniej zidentyfikować te zasoby i zapewnić, że są one dostępne w przypadku wystąpienia incydentu.
Nie wszystkie incydenty są równie groźne. Skuteczne zarządzanie incydentami wymaga ustalenia zasad klasyfikacji i priorytetyzacji incydentów, co pozwoli na skoncentrowanie zasobów na tych, które stanowią największe zagrożenie dla organizacji. Właściwa klasyfikacja umożliwia również bardziej skuteczne zarządzanie czasem i zasobami. Istotne jest również klasyfikowanie incydentów zgodnie z przepisami RODO, czy Ustawy o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa.
Zabezpieczenie dowodów
Ważnym elementem procesu zarządzania incydentami jest zabezpieczenie dowodów, które mogą być później wykorzystane w dochodzeniach lub w ramach działań prawnych. Organizacja powinna mieć ustalone procedury dotyczące tego, jakie materiały należy zabezpieczyć i w jaki sposób.
Powstrzymanie incydentu i odtworzenie systemów
Organizacja powinna ustalić podstawowe zasady dotyczące powstrzymania incydentu, takie jak odłączenie zainfekowanego systemu od sieci, czy zastosowanie innych środków izolacyjnych. Celem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się incydentu i minimalizacja szkód. Po opanowaniu incydentu konieczne jest szybkie i bezpieczne odtworzenie systemów do stanu sprzed incydentu. Zasady odtworzenia powinny obejmować działania takie jak przywracanie systemów z kopii zapasowych i weryfikacja integralności danych.
Po zakończeniu obsługi incydentu organizacja powinna wdrożyć plany naprawcze, które pomogą zapobiec podobnym incydentom w przyszłości. Może to obejmować aktualizacje zabezpieczeń, zmiany w procedurach lub dodatkowe szkolenia dla pracowników.
Warto dodać, iż procedura zarządzania incydentami powinna również obejmować zasady zgłaszania incydentów do odpowiednich organów, takich jak CSIRT, czy UODO jeśli jest to wymagane.
Obowiązki JST wynikające z ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa
- Zgłoszenie osób do kontaktu z właściwym zespołem CSIRT poziomu krajowego.
- Zgłaszanie incydentu w podmiocie publicznym (takiego, który zakłócił lub spowodował przerwanie realizacji zadania publicznego) – najpóźniej w terminie do 24 godzin od jego wykrycia – do właściwego zespołu CSIRT.
- Zapewnienie obsługi incydentu.
- Realizowanie zadania publikowania informacji pozwalających na zrozumienie zagrożeń cyberbezpieczeństwa oraz możliwych, skutecznych sposobów zabezpieczania się przed tymi zagrożeniami dla odbiorców swoich usług.
Wdrażanie dobrych praktyk cyberbezpieczeństwa w JST to proces ciągły, wymagający zaangażowania całej organizacji. Niezwykle ważna jest szybkość reakcji w przypadku wykrycia incydentów oraz zgłaszanie ich do CSIRT.
Budowanie Cyberbezpiecznego Samorządu – Odpowiedzialność, Wsparcie Ekspertów i Najlepsze Praktyki
Cyberbezpieczeństwo w samorządach to nie tylko wyzwanie technologiczne, ale również kwestia odpowiedzialności za ochronę wrażliwych danych obywateli i zapewnienie ciągłości działania kluczowych systemów. Wdrażanie dobrych praktyk, regularne szkolenia pracowników oraz korzystanie ze wsparcia ekspertów są niezbędnymi praktykami w tej dziedzinie. Firma DIRECTION Sp. z o.o. jest gotowa pomóc JST w osiągnięciu najwyższych standardów bezpieczeństwa i skutecznej ochronie przed cyberzagrożeniami. Nie czekaj, aż będzie za późno – skontaktuj się z nami już dziś!
Szkolenia
Polecamy
Kontakt
DIRECTION A. Strycharz, P. Strycharz Sp. z o.o.
Gajnik 16 B, 57-530 Międzylesie
tel. +48 697 888 954 / +48 693 168 756
e-mail: [email protected]